In het leven kunnen zeer schokkende, ingrijpende of overweldigende gebeurtenissen plaatsvinden. Elke gebeurtenis waardoor iemand zich door pijn, verdriet of angst overweldigd, machteloos of gevangen voelt, kan zich ontwikkelen tot een trauma. De aanwezigheid van een ‘veilige ander’ tijdens of kort na de gebeurtenis(sen) heeft veel invloed op het wel of niet kunnen verwerken van de emotionele of fysieke pijn en op het ontstaan van trauma. Steun en verbinding voelen in een veilige omgeving en ervaren dat je serieus genomen wordt, is van cruciaal belang om de spanning en emotie te kunnen ontladen. Of de gebeurtenis een blijvend trauma voor iemand wordt, heeft naast de aard en de intensiteit van de ervaring, dus ook te maken met de aan- of afwezigheid van verbinding met veilige ‘anderen’. Daarbij zijn eerder opgedane (vroegkinderlijke) ervaringen van veiligheid en onveiligheid ook van invloed op het wel of niet ontwikkelen van een trauma.
Enkelvoudig trauma en meervoudig trauma
Er wordt vaak gesproken van enkelvoudig trauma of meervoudig trauma. Een enkelvoudig trauma is een eenmalige traumatische ervaring. Als er sprake is van meerdere (herhaaldelijke) traumatische ervaringen gedurende langere periode dan spreken we van een meervoudig trauma of complex trauma. Voorbeelden hiervan zijn terugkerende (emotionele) mishandeling, gepest worden, verwaarlozing of herhaald seksueel misbruik.
Trauma ontregelt het autonoom zenuwstelsel
Ervaringen van trauma (onveiligheid) die je in je leven opdoet, worden vaak onbewust opgeslagen in de automatische systemen van het brein en het lichaam. Spanning, woede, angst en verdriet kunnen als ‘verborgen emotionele ladingen’ het autonoom zenuwstelsel ontregelen.
Een ontregeld autonoom zenuwstelsel staat (als gevolg van trauma) te scherp afgesteld op het signaleren van onveiligheid en gevaar. Hierdoor worden er onnodig te veel signalen of onterechte signalen opgepikt uit de omgeving, uit de interactie met anderen of uit het lichaam zelf. Brein en lichaam reageren met een systeem van bescherming (vechten, vluchten, bevriezen) op een gevaar dat er in werkelijkheid niet is. Door deze te grote waakzaamheid reageert het brein en het lichaam overgevoelig en overprikkeld waardoor je onnodig te veel spanning, angst, pijn of vermoeidheid ervaart.
Triggers
Bij een ontregeld autonoom zenuwstelsel kunnen dagelijkse situaties onbewust een trigger voor je zijn waardoor je je opeens en eigenlijk onterecht onveilig voelt. Het gevoel wat bij de emotioneel pijnlijke gebeurtenis in het verleden hoort, wordt in het hier en nu getriggerd en opnieuw gevoeld. Dan kan het zijn dat je ‘te heftig’ reageert op normale dagelijkse situaties. Je voelt je bijvoorbeeld snel aangevallen, afgewezen, niet gezien, niet begrepen of buiten gesloten. Ook kan het zijn dat je juist ‘te mat’ reageert met een afgevlakt of afgestompt gevoel. Emotionele reacties, lichamelijke (pijn)reacties, overtuigingen en gedrag zijn bij een ontregeld zenuwstelsel vaak ‘buiten proportie’, omdat ze te maken hebben met onverwerkte emoties uit het verleden. Pas wanneer je hier bewust van wordt komt er ruimte voor erkenning, verwerking en het ontwikkelen van nieuwe patronen van veiligheid en verbinding.
Veiligheid en vertrouwen
Trauma tast het vermogen (van het autonoom zenuwstelsel) aan om veiligheid en vertrouwen te ervaren in jezelf, in je lichaam en in andere mensen. Dat heeft invloed op alles wat je doet, hoe je je leven ervaart en de manier waarop je relaties aangaat en onderhoudt.
Psychosomatische klachten
Het autonoom zenuwstelsel dat door stress en trauma ontregeld is geraakt, kan zich uiten in allerlei psychosomatische klachten zoals onrust, spanning, angst, paniek, aanhoudende lichamelijke (pijn)klachten, vermoeidheid, burn-out, slaapproblemen en depressie. Veel mensen met psychosomatische klachten zijn zich niet bewust van het opgedane trauma dat zich in het brein en lichaam vasthoudt. In veel gevallen worden de gevolgen van trauma pas veel later merkbaar, waardoor het lastig is om de link met de traumatische ervaring te leggen.
Behandeling: het lichaam als uitgangspunt
Een gevolg van trauma is dat ‘het voelen’ (lichaam en emotie) als onveilig wordt ervaren. In het voelen overheerst de onrust en angst. Het gevoel kan ook afgevlakt of zelfs geheel afgestompt zijn, waardoor iemand weinig of helemaal niet(s) meer voelt. Over de traumatische gebeurtenis wordt dan vaak zonder emotie gesproken, alsof het over iemand anders gaat. Ook kan het überhaupt te moeilijk zijn om de gebeurtenissen te bespreken. Het ontbreekt gewoonweg aan woorden, aan passende taal, omdat de ervaringen zo schokkend, overweldigend, of niet voelbaar zijn. Therapie in de vorm van alleen praten is dan niet toereikend. Bij trauma is het van groot belang om allereerst het lichamelijke gevoel van veiligheid te herstellen. Pas als iemand zich weer fysiek veilig kan voelen, wordt het mogelijk te ervaren wat het trauma met het lichaam en geest heeft gedaan. Hierdoor komt er ruimte voor ontlading, verwerking en herstel. Bij de psychosomatische behandeling van trauma is het lichaam (voelen) het uitgangspunt.
Bekijk de lichaamsgerichte Behandeling Trauma
Bekijk de polyvagaaltheorie voor meer achtergrond informatie over stress en trauma en psychosomatische klachten.
Heb je een vraag of wil je een afspraak maken, neem gerust contact op.